چند سال پیش حین پیاده‌روی هر روزه خیابان ولیعصر تا ظفر به رشته‌کوه‌های البرز خیره می‌شدم. خود را روی ارتفاعات می‌دیدم. این تصویر آنقدر تکرار شد که چشم باز کردم و خود را پای قله یافتم که بندهای کفشم را محکم‌تر می‌کردم و آماده برداشتن اولین قدم به دنیای تصوراتم می‌شدم.
میانه راه از فرط خستگی توانی برایم نمانده بود از خود پرسیدم آخر برای چه؟ مگر بالای قله چه چیزی دارد که باید این همه راه را طی کنم؟ حتی گاهی ترس از ارتفاع به سراغم آمد اما یاد تصویرسازی‌هایم افتادم و ادامه دادم .... به قله که رسیدم اتفاق عجیبی افتاد، حسی را تجربه کردم که با نوشتن و گفتن قابل وصف نیست. فقط باید آنجا باشی تا بدانید چه می‌گویم .....
اما کوهنوری در کنار همه حس‌های خوب، نیاز به ابزار و وسایل استاندارد و مخصوص هم دارد. با ما همراه باشید تا شما را با «الف» تا «ی» کوهنوردی آشنا کنیم.
چه نوع کوله‌پشتی بخرم؟
یکی از مهمترین تجهیزات کوهنوردی، کوله‌پشتی است و باید دارای مشخصاتی باشد که بتوان در طول اجرای برنامه به‌راحتی از آن استفاده کرد. واحد اندازه‌گیری آن لیتر است که بنا به مدت، زمان و نوع برنامه اندازه و شکل مختلفی دارد. حجم کوله برای آقایان و بانوان فرق می‌کند و معمولا کوله‌های بانوان با علائمی چون women-lady-Sl و با رنگ‌بندی‌های شادتر یا طرح گل مشخص می‌شود و معمولا به علت ظریف‌تر بودن اسکلت‌بندی بانوان کوله آنها کشیده‌تر و باریک‌تر است.
چند لیتر باشد؟
حجم کوله با توجه به نوع برنامه و مدت زمان برنامه متفاوت است.
5 لیتر: برای گذاشتن وسایل دم‌دستی مانند موبایل و چند تا شکلات و کیف‌پول
10 تا 20 لیتر: برای حمل وسایل مختصر (کوله قله)
30 تا 40 لیتر: برای برنامههای یک روزه
50 تا 65 لیتر: جهت برنامههای چند روزه
اندازه کوله‌پشتی باید مناسب قد شما باشد. اگر اندازه کوله برای شما بلند باشد روی عضلات سرینی قرار می‌گیرد و باعث عدم تعادل می‌شود و اگر قد کوله‌پشتی کوتاه باشد فشار وزن کوله بیشتر در قسمت میانی کمر قرار می‌گیرد که در مدت زمان طولانی باعث درد و ناراحتی در قسمت میانی کمر می‌شود.
جنس کوله‌پشتی باید دارای پارچه‌ای مقاوم، انعطاف‌پذیر و ضدآب باشد. دارای تسمه‌های شانه‌ای با عرض مناسب و اسفنج نرم و تسمه کمری پهن و زین داخلی باشد.
تعادل‌تان بر هم نخورد
هنگام انتخاب کوله علاوه بر توجه به حجم کوله باید به وزن بار کوله نیز توجه کرد. حداکثر وزنی که کوله می‌تواند تحمل کند از طرف شرکت سازنده مشخص می‌شود اما این وزن به معنای آن نیست که اگر بار بیشتری داخل کوله قرار دهید کوله نتواند تحمل کند بلکه به این معنا است که اگر بار بیشتری در آن کوله قرار دهید ممکن است تعادل‌تان را برهم بزند و راه رفتن برایتان سخت‌تر شود.
پیشنهاد ما برای خرید کوله برند ایرانی از شرکت‌های قایا و یا نیکو است اما اگر می‌توانید هزینه بیشتری را تقبل کنید از برند خارجی شرکت‌های Deuter، Northface، ,Lowe Alpine، Millet و... خریداری کنید.
هوای پاهایت را داشته باش
هنگام خرید کفش نهایت دقت را به خرج دهید تا بالا رفتن از کوه برایتان آسانتر شود. کفش باید رویه مناسب و زیره محکمی داشته باشد تا پا در مقابل برجستگی‌ها، قلوه سنگ‌ها، رطوب و سرما در امان بماند. اندازه ساق کفش باید بین 14 تا 19 سانتی‌متر باشد. این کفش‌ها دارای تاریخ انقضای 2 تا 5 سال هستند. بنابراین هنگام خرید حتما به قیمت، گارانتی و برند کفش بسیار توجه کنید.
سبک یا سنگین
کفش سبک: مختص برنامههای سبک که مسیر خشک و آسان است. نام دیگر این کفش‌ها ترکینگ به معنای سفر پیاده در مناطقی است که اصولا وسیله نقلیه آنجا نباشد.
کفش نیمه سنگین: این کفش‌ها در برنامههای یک روزه و در سه فصل سال غیر از زمستان بهکار می‌رود. از ویژگی این کفش‌ها زیره مناسب جهت تسهیل در حمل کوله‌پشتی و بارهای سنگین در مسیرهای راهپیمایی طولانی است.
کفش‌های سنگین: این کفش‌ها دارای انواع یک‌پوش، دوپوش و سه‌پوش هستند و در مناطق برفی و زمستانی و صعود‌های بلند از آنها استفاده می‌شود. جنس رویه این کفش‌ها چرم یا فایبرگلاس است.
* در خرید کفش دقت کنید همیشه یک شماره از پای‌تان بزرگ‌تر بگیرید تا فضای خالی را با جوراب پر کنید.
کرامپون یا یخ‌شکن
کرامپون یا یخ‌شکن وسیله‌ای فلزی و دارای تیغه‌های بلند که به زیر کفش بسته می‌شود و مناسب حرکت بر روی یخ است. به‌وسیله آن می‌توانید راحت‌تر روی یخ حرکت کنید بدون آنکه سر بخورید. درواقع تیغه‌ها ایجاد اصطکاک می‌کنند. کرامپون‌ها در سه مدل ساخته می‌شوند؛ کرامپون پیاده‌روی وکوهنوردی، کرامپون صعود بر روی آبشارهای یخی و کرامپون معروف به یخ‌شکن.
انواع یخ‌شکن: 4 شاخه، 6 شاخه، 8 شاخه و گرامپون نیمه‌اتومات و تمام اتومات که در یخ‌نوردی بهکار می‌رود.
چند شاخه بخریم؟
پیشنهاد ما به شما خریدن یخ‌شکن 6 شاخه است و حتما نیازی نیست که از برندهای خارجی استفاده کنید. یخ‌شکن‌های برند هفت گوهر نیز همان کیفیت برندهای خارجی را دارد.
آهسته راه بروید
همه ما راه رفتن را خوب یاد گرفته‌ایم اما این راه‌رفتن در مسیر هموار کجا و آن راه رفتن در مسیرهای سربالایی و سراشیبی کجا... هنگام راه رفتن در مسیرهای کوهستانی باید هماهنگی کامل بین قلب، ریه، چشم و مغز انجام بگیرد. در ابتدا مسیر را با گام‌های کوتاه شروع کنید تا به تدریج بدنتان گرم شود و دچار گرفتگی عضلات خصوصا در ناحیه پا نشوید. قدم‌هایتان کوتاه‌تر از عرض شانه‌هایتان باشد. آهسته و پیوسته قدم بردارید و انرژی خودتان را به‌خوبی طی مسیر تقسیم کنید. در مسیرهای هموار قدم‌هایتان می‌تواند بلندتر باشد اما در مسیر سربالایی یا سراشیبی فاصله قدم‌هایتان را کوتاه‌تر کنید.
در مسیر سربالایی می‌توان فقط از قسمت جلوی پا استفاده کنید اما هنگام سرپایینی اول پاشنه پا بر روی زمین قرار بگیرد و بعد جلو پا را قرار دهید.
زمانی که به برف رسیدید سعی کنید از مسیرهایی که قبلا کوهنوردان رفته‌‌اند و به اصطلاح برف‌کوب شده است، حرکت کنید. در غیر این صورت باید قدم‌هایتان را با جلو پا به برف بکوبید تا عمق برف کوبیده شود و راه برای همنوردان‌تان آسانتر شود.
در شیب‌ها از باتوم حتما استفاده کنید.
از صعود در شیب‌های پر از سنگریزه و شن که به اصطلاح «شن‌اسکی» گفته می‌شود اجتناب کنید، چرا که با صرف انرژی زیاد روبه‌رو می‌شوید.
مسیرهایی با شیب 20 درجه را چه هنگام صعود و چه هنگام فرود حتما به‌صورت مارپیچ یا زیگزاک طی کنید تا کمتر دچار سرخوردن شوید.
چه بپوشم؟
شاید یکی از نقاط ضعف در کوهنوردی نوع لباس پوشیدن ما باشد. بارها پیش آمده است که افراد با لباس‌های غیراستاندارد دچار سرمازدگی شده‌اند. این بیماری خطرناک باعث بسیاری از مرگ و میرها در کوهستان است. پس باید در انتخاب پوشاک نیز حساسیت به خرج دهید.
در کوه معمولا از 3 لایه لباس استفاده می‌شود.
لایه اول که به اصلاح Base layer می‌گویند پوششی است که با پوست بدن در تماس و جنس آن از نخ یا استرج است.
لایه دوم باید بتواند دمای بدنتان را نگه دارد که جنس آن از پارچه پلار است. پلار همان گرم‌کن‌های کرکی است که پس از جذب رطوبت سریعا خشک می‌شود و بوی بدن را به خود نمی‌گیرد.
لایه سوم گرتکس است که هنگام بارندگی و باد شدید برایتان عایق مناسبی است. دمای بدنتان را نگه دارد و شما را در مقابل سرما و باد شدید محافظت می‌کند.
دمای بدنت پایین نیاید
هوا در کوهستان غیرقابل پیش‌بینی است. دما به سرعت افت می‌کند و می‌تواند سریع‌تر از آنچه را که فکرش را بکنید به هوایی ناجوانمردانه تبدیل شود. پس حتما کاپشن پر، کلاه و دستکش همراه خود داشته باشید.
در واقع با استفاده از پوشیدن لباس‌های مناسب می‌توانید حرارت بدن خود را با شرایط جوی کوهستان سازگار کنید.
* هیچ لباسی به تنهایی مناسب همه کوهنوردان یا همه شرایط نیست بنابراین یک کوهنورد همیشه در همه فعالیت‌های درون طبیعت از یک سیستم لباس استفاده نمی‌کند. او ممکن است با توجه به نوع صعود یا فصل لباس مختلفی می‌پوشد که مناسب آن برنامه باشد.
باتوم را در دست بگیرید
تا اینجا کفش، کوله و لباس مناسب تهیه کرده‌اید حالا دیگر باتوم را بردارید و به دل طبیعت رهسپار شوید. اما در اینجا این سوال پیش می‌آید که آیا استفاده از آن ضروری است؟ باید گفت: بله، اتفاقا خیلی ضروری است.
باتوم‌ها در ازای هر ساعت فعالیت کوهنوردی چندین تن وزن را از روی اندام تحتانی به دست‌ها منتقل می‌کنند و در ازای یک روز فعالیت سنگین کوهنوردی حدود 30 تن وزن و فشار را از روی مفاصل اندام تحتانی کم می‌کند.
باتوم به شما کمک می‌کند تا تعادل‌تان را به‌خوبی حفظ کنید و از زمین‌خوردگی و سرخوردن جلوگیری می‌کند.
چطور باتوم را تنظیم کنیم
بدنه اصلی باتوم از 2 یا 3 قطعه تشکیل شده است که هر قسمت را با چرخاندن به طرف چپ می‌توانید باز کنید و چرخش به سمت راست ببندید.
جهت صعود از شیب یا پایین‌آمدن از آن، باتوم را کمی جلوتر از خود قرار دهید به‌طوری‌که حالت‌های طبیعی بدن حفظ شود. اندازه آن را به تناسب قد خود تنظیم کنید که وقتی باتوم را در دست می گیرید زاویه دست‌تان 90 درجه باشد. به این صورت در هنگام بالا رفتن حداکثر 20درصد و در موقع پایین آمدن حداکثر 30 درصد از فشار وارد بر پاها و ستون فقرات کمتر می‌شود و تعادل شما به خوبی حفظ می‌شود.
برند خارجی یا ایرانی
می‌توانید در خریدن باتوم زیاد هزینه نکنید و برند ایرانی هفت گوهر را بخرید که در کیفیت با برندهای خارجی برابری می‌کند.
دیگر وسایل
کفش، کوله و باتوم سه رکن اصلی شروع کار هستن و بقیه وسایل کوه که حتما باید همراهتان باشد شامل ظرف آب، فلاکس، چراغ پیشانی، زیرانداز، دستکش، کلاه افتابی، عینک، گتر، پانجو (برای زمان بارندگی که خیس نشوید)، کیف دارویی (حاوی کرم ضدآفتاب، کرم مرطوب‌کننده، چپستیک، داروهای موردنیاز) است.
خوب غذا بخورید
قبل از اجرای برنامه سعی کنید خوب استراحت کرده و غذای مناسب بخورید. اگر برنامه سنگین یک‌روزه یا چندروزه دارید از یک هفته قبل‌تر مصرف کربوهیدرات و پروتئین را تا 60 درصد اضافه کنید و روزانه تا 4 لیتر آب بنوشید.
در طول اجرای برنامه از شکلات تلخ استفاده کنید و حواستان به قند خونتان باشد تا دچار علائمی مانند کوه‌گرفتگی، ارتفاع‌زدگی، سردرد، خستگی زودرس، عدم تعادل و بی‌ارادگی نشوید.
برنامه غذایی داشته باشید
یک کوهنورد هرگز صبحانه را فراموش نمی‌کند. صبحانه مهمترین وعده غذای روزانه است اما به این معنا نیست که صبحانه سنگین بخورید. صبحانه مختصر اما پرکالری مثل نان و عسل، یک عدد موز و مقداری گردو و یا 5 عدد خرما که بتواند انرژی روزانه‌تان را تامین کند. یا غذاهای پرکربوهیدارت مثل حبوبات، غلات و تخم‌مرغ استفاده کنید.
برای نهار غذای مختصر که شامل ویتامین‌ها، میوه‌جات و غذای سبک بخورید.
و برای شام نیز سوپ همراه پروتئین و چربی مختصر نوش جان کنید.
* بعد از سه ساعت کوهنوردی استراحتی کوتاهی کرده و کربوهیدارت مثل خرما، کشمش، موز، سیب‌زمینی به بدنتان برسانید. در طول روز به دفعات اما مختصر غذا بخورید.
* بعد از تمام شدن برنامه اگر توانستید آب میوه تازه، عدسی و سوپ‌های رقیق بخورید.
هوای طبیعت را هم داشته باش
وقتی پا در دل طبیعت می‌گذارید دیگر بخشی از طبیعت می‌شوید. پس هوایش را داشته باشد. زباله‌هایتان را در دل آن جا نگذارید که سال‌ها طول می‌کشد تا این زباله‌ها تجزیه شوند، آن هم اگر بشوند. حواستان باشد که در دل کوهستان هیچ نوع غذایی را نباید به حیوانات بدهید چرا که آنها هرگز به خوردن مواد غذایی ما که برای دستگاه گوارش آنها ناآشناست، عادت ندارند و همین باعث مریضی آنها می‌شود.
دلمان تفریح نخواهد و آتش روشن نکنیم که مجبور شوید گیاهان خشک و به‌اصطلاح بی‌ارزش را برای روشن‌کردن آتش از زمین جدا کنیم. خبر ندارید همین گیاهان خشک از فرسایش خاک جلوگیری می‌کنند و ریشه و دانه آنها در بهار منطقه را سرسبز و و زیبا می‌کند.
چراغت را روشن کن
حتی اگر تصمیم گروه این باشد که قبل از تاریک شدن هوا برنامه را تمام کند؛ اما ضروری است که جهت موارد اضطراری یک چراغ پیشانی همراه داشته باشید. باتری و لامپ این وسایل عمر جاودان ندارد ازاین‌رو باتری و لامپ اضافه نیز همراه خود ببرید.
طناب کوهنوردی
طناب یکی دیگر از وسایل مهم کوهنوردی است که در واقع محافظت از جان سنگنوردان را برعهده دارد. طناب‌های کوهنوردی در قطرهای مختلف (3، 5، 7، 5/8، 9، 5/10 و 11 میلی‌متر) ساخته می‌شوند. طناب‌ها از نظر نوع ساخت به دو دسته قابل‌کششی ( dynamic) و غیرقابل کششی (static) تقسیم می‌شوند تمام طناب‌هایی که با آنها عمل صعود از سنگ انجام می‌گیرد باید از نوع کششی باشد.
آموزش‌های کوهنوردی
کوهنوردی یک ماجراجویی تمام عیار است که به هیچ عنوان نباید آن را دست کم گرفت. علاوه‌بر آشنایی با نحوه صحیح پیمایش باید با مواردی مانند نقشه‌خوانی، جهت‌یابی و کار با طناب نیز آشنا بوده و درک درستی نیز از وضعیت آب‌و‌هوایی منطقه‌ای که خواهید رفت، داشته باشید. درنتیجه آموزش در کوهنوردی یک اصل اساسی به شمار می‌آید. شرکت در کلاس های کوهنوردی بسیار ارزان قیمت و حتی گاهی رایگان است.
تاناکورا یا منیریه؟
و درنهایت اگر قصد دارید کوهنوردی را به‌عنوان ورزش انتخاب کنید پیشنهاد ما به شما این است که در ابتدا هزینه چندانی نکنید. چندین برنامه یک روزه با گروه کوهنوردی بروید. در اینجا به یک کوله یک‌روزه و وسایل اندکی نیاز دارید که حتی می‌توانید این وسایل را از فروشگاه‌های تاناکورا تهیه کنید. یک کوهنورد باید رفیق شفیق فروشگاه‌های تاناکورا باشد تا بتواند با هزینه اندک از برندهای معتبر استفاده کند.
اما زمانی که از این ورزش خوشتان آمد و خواستید به صورت حرفه‌ای ادامه دهید به 3 نوع کوله قله، یک‌روزه و سه روزه نیاز دارید. حتما هنگام خرید وسایل کوهنوردی از دوستانی که با این حرفه آشنا هستند مشورت بگیرید. اگر برایشان مقدور بود با آنها به خرید بروید.
همچنین می‌توانید علاوه‌بر آن در سایت‌های معروف وسایل کوهنوردی اطلاعات لازم را کسب کنید. یکی از مراکز مهم خرید وسایل کوهنوردی بازار منیریه تهران است.
