همه چیز درباره رودخانه اروندرود مرز بین ایران و عراق

اروندرود واژه ای فارسی است که در آن اروند به معنای بزرگ و پهناور است و رود نیز به معنای رودخانه. این رودخانه بزرگ که به ان شط العرب نیز می گویند ، 500 الی 1000 متر عرض دارد و عمق این رود بین 9 الی 15 متر متغیر است. التبه گفت شده این عدد به 25 متر نیز می سد.

علت تغیر عمق رود نیز جزر و مد حاصل از نیروی ماه است. به قدری این جزر و مد ها در رودخانه اروند زیاد است که به ان رود وحشی نیز می گویند.

مشخصات جغرافیایی رودخانه اروند

اروند رود ، رود پهناوری است که در قسمت جنوب غربی ایران و قرار دارد و درواقع مرز بین ایران و عراق را تشکیل داده است. این رود بزرگ از به هم پیوستن رود های دجله ، فرات و کارون پدید آمده است. طول این رود 200 کیلومتر می باشد.

قبل از اینکه آب های دجله و فرات به اروندرود بریزد ، در شهر قرنه عراق ، دقیقا در 375 کیلومتری بغداد به هم می پیوندد و ریزش این آب ها به اروند رود در 190 کیلومتری خلیج فارس انجام می شود.

وجود اروندرود باعث شده است تا شهرهای اطراف این رود از جمله بصره ، خرمشهر ، آبادان ، خسرو آباد و فاو به بندرهای مهم ایران و عراق تبدیل شوند و در ادامه این بندر ها نقش به سزایی در رونق بازرگانی این مناطق داشته باشند.

وجود اروندرود برای هر دو کشور ایران و عراق نقش به سزایی در رونق اقتصادی دارد

 

در محلی که رود کارون به اروندرود می ریزد، چند جزیره کوچک به نام های صالحیه ، بلجانیه ، ام الرصاص ، ام الطویل  و ام البابی به وجود آمده است.

نام گذاری های اروند رود 

اروندرود نام های زیادی دارد که دانستن آن خالی از لطف نیست. اروند رود در جغرافیای اسلامی ، بحر نامیده شده بود که گاهی به ان بحر عذب نیز می گفتند. بحر به زبان عربی به معنای دریا و عذب نیز به معنای گوارا است.

علاوه بر بحر عذب ، دجلة العوراء و بحر بصره نیز نام های دیگر این رودخانه طویل بودند.

واژه اروند رود از اواخر حکومت پهلوی به این رودخانه داده شد و بعد از انقلاب نیز نام اروندرود تغیر نکرد.

اروندرود در مجله نشنال جئوگرافیک شط العرب ثبت شده است.

درگیری تاریخی ایران و عراق بر سر اروندرود

درگیری ایران و دولت عراق و حتی عثمان برای مالکیت اروندرود از 400 سال پیش شروع شد

درگیری ایران و عراق بر سر مالکیت و حق استفاده از اروندرود از دیرباز یعنی 400 سال پیش در دوره امپراتوری عثمانی اغاز شد. امپراتوری عثمانی هنگامی که از طرف غرب با مرز های ایران همجوار شد ، قرار داده های زیادی با ایران در رابطه با نحوه استفاده از این رود بست که این روند قرارداد بستن تا چندین سال ادامه یافت و شمار قراراداد های ایران و عراق بسیار زیاد شد.

یکی از این قرار داده ها که تا به امروز ماهیت ان پا برجا مانده است ، قرار داد پیمان 1975 الجزایر می باشد که در سال 1975 میلادی امضا شد.

قرار داد الجزایر برای استفاده از اروندرود

به طور خلاصه دولت عثمانی مرز ایران را ساحل شرقی اروندرود می دانست به طوری که ایران حق مالیکیت و استفاده از اروندرود را نداشت و از این رو قراردادی به نام قسطنطنیه بین ایران و دولت عثمانی بسته شد و دولت عراق نیز از آن پیروی کرد تا مرز ایران و عراق ساحل شرقی اروندرود باشد.

ایران با این قرار داد موافق نبود و معتقد بود که اروندرود یک رود مرزی است و مرز بین دو کشور ایران  و عراق باید خط تالوگ (خط طولی است که به صورت فرضی از عمیق ترین قسمت رودخانه کشیده می شود تا مرز مشخص شود) اروندرود مرز بین ایران و عراق باشد.

مرز بین ایران و عراق به درخواست ایران باید تالوگ فرضی اروندرود باشد

از این رو اختلاف ایران و عراق برسر اروند رود به جامعه ملل کشیده شد اما توافقی حاصل نشد. پس از آن در سال 1973 میلادی معاهده ی مرزی بین ایران و عراق بسته شد به طوری که مرز این دو کشود در امتداد ساحل شرقی به طوری کشیده شد که یک قسمت 4 مایلی از لنگرگاه در کنار آبادان به ایران اختصاص داده شد.

با این وجود نیز هر دو کشو از این قرار داد ناراضی بودند و طی اختلافاتی که داشتند این معاهده فسخ شد و خواستار مذاکره جدید برای تعیین مرز ایران و عراق شدند.

عدم پاسخ به درخواست محمدرضاشاه پهلوی برای خط تالوگ توسط عراق ، باعث شد تا محمدرضا از شورشیان در قسمت شمال عراق حمایت کرده و عراق را تحت فشار بگذارد. در ادامه فشار های وارد بر عراق ، با میانجی گری رئیس جمهوری الجزایر بین محمدرضا شاه و صدام حسین ، عراق درخواست تالوگ ایران را برای تعیین مرز ایران قول کرد و ایران نیز متعهد شد حمایت از شورشیان را پایان دهد.

پس از 5 سال این قرار داد توسط صدام حسین فسخ شد و او معتقد بود ایران به تعهداتش عمل نکرده است و دقیقا 5 روز بعد حمله خود را به ایران را آغاز کرد.

ساحل و پوشش گیاهی اروندرود

در سواحل اروندرود امکان تردد وجود ندارد

در ساحل رودخانه اروند، دو نوع پوشش گیاهی یعنی نی زار و چولان وجود دارد. چولان ها بوته های بلندی هستند که هرچه به لب رودخانه نزدیک می شوند ، بلند تر می شوند. جالب است بدانید ارتفاع این چولان ها به 5.1 متر نیز می رسد.

از طرفی نی زار ها نیز به ارتفاع 3 الی 4 متری می رسند.

در پیچ خم های اروندرود ، به دلیل اینکه فشار اصلی آب به این ناحیه وارد می شود ، پوشش های گیاهی وجود ندارند.

در این قسمت از ساحل ، امکان تردد بسیار سخت خواهد بود. به دلیل اینکه این قسمت از زمین سست بوده و در حین راه رفتن ممکن است تا زانو وارد گل شوید.

به غیر از چولان های بلند و نی زار ها ، اگر از ساحل کمی فاصله بگیرید نخلستان هایی را مشاهده خواهید کرد که فقط قسمت های سخت زمین در این نخلستان ها جاده شده است. 

ابیاری این نخل ها بر اثر پدیده مد (بالا آمدن آب در شب) انجام می شود.

تصویر رودخانه اروند

جمع بندی مطالب 

اروندرود که نام ایرانی رودخانه حاصل از به هم پیوستن رود های دجله ، فرات و کارون است ، در عراق به نام شط العرب نامیده می شود. این رودخانه عظیم که 200 کیلومتر طول دارد و عرض آن بین 500 الی 1000 متر می باشد، مرز بین ایران و عراق را تشکیل داشته داده است.

تعهدات بیشماری برای استفاده از این رودخانه بین ایران و دولت عثمانی و پس از آن با دولت عراق بسته شده است که می توان گفت عامل اصلی جنگ های ایران و عراق از 400 سال پیش ، عدم توافقاتی بود که بر سر این رودخانه وجود داشت.

گردآوری : بخش گردشگری بیتوته