مقبرة الشعرا تبریز؛ آرامگاهی با تاریخی شاعرانه در قلب شهر تبریز

قبرستان سرخاب یا مقبرة الشعرا تبریز (به انگلیسی : Maqbaratoshoara) نامی آشنا برای اهالی هنر ، شعر و ادبیات است. مقبرة الشعرا از 800 سال پیش محل دفن بیش از 400 شاعر ، ادیب ، عارف و رجال نامی دوران های مختلف بوده است. 

امروز بنای یادبودی بر این مقبره ساخته شده است که تبدیل به یکی از نمادهای شهر تبریز شده است. معروف ترین شاعران دفن شده در مقبرة الشعرا تبریز ، شهریار ، اسدی طوسی و خاقانی شروانی هستند.

مقبرة الشعرا به عنوان موزه شعر و ادب آذربایجان شناخته می شود و میتوانید در کنار بازدید از معماری زیبای بنای یادبود با شاعران و آثار آنان بیشتر آشنا شوید. 

در این مقبره میتوانید قبر شهریار و استاد محمد حسین بهجت تبریزی را ببینید. 

این بنا در سال 1387 در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.

مقبرة الشعرا تبریز از نمای بالا 

مقبره الشعرا تبریز کجاست؟

مقبره الشعرا در محله سرخاب تبریز و نزدیک به تکیه حیدر، در ضلع شرقی بقعه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملاباشی قرار دارد. 

برای رسیدن به مقبره الشعرا باید به میدان نجم تبریز بروید ، به سمت بلوار 29 بهمن و   سپس خیابان  امام خمینی بروید و بعد از عبور از مسجد کبود به خیابان ثقه الاسلام برسید. 

آدرس مقبره الشعرا تبریز : محله ششگلان ، خیابان ثقه الاسلام ، تقاطع عارف ، تکیه حیدر ، در کنار بقعه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملاباشی

آرامگاه شهریار در مقبرة الشعرا تبریز

تاریخچه مقبرة الشعرا تبریز

محله سرخاب تبریز از قدیم محل سکونت بزرگان  و ادیبان بوده است . در این محله بناها و تکیه های معروفی از جمله ربع رشیدی ، تکیه حیدر ، بقعه عون بن علی ، بقعه سید حمزه ، صاحب الامر ، سید ابراهیم ، حظیره بابا مزید ، صفوه الصفا و مقبرة الشعرا دیده می شود. 

مقبرة الشعرا گورستان تاریخی سرخاب است که در قدیم به نام های حظیرة الشعرا ، حظیرة القضاة و قبرستان سرخاب شناخته می شده است. 

تا قبل از قرن هشتم نامی از مقبره الشعرا در کتب تاریخی آورده نشده است. 

در کتاب لباب الالباب محمد عوفی که در سال 618 نوشته شده و به شرح حال شاعران قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر که در سرخاب دفت شده اند پرداخته ولی نامی از مقبره الشعرا نبرده است. 

در کتاب نزهة القلوب حمدالله مستوفی که در سال 870 قمری تالیف شده نام مقبره الشعرا سرخاب به صراحت آمده است و این  کتاب به عنوان قدیمی ترین کتابی که از مقبره الشعرا ، نام برده است  شناخته می شود. 

در طول تاریخ و بر اثر عوامل طبیعی مقبره الشعرا چندین بار تخریب شده است و اثاری از قبور بزرگان قدیم در آن باقی نمانده است. 

زمانی که تبریز مرکز حکومت اتابکان آذربایجان بوده تبدیل به پناهگاه شاعران  شده است. 

بزرگانی از جمله خاقانی ، ابوالعلا ، فلکی ، ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به تبریز آمده و در این شهر ساکن شدند و بعد از مرگ در حظیره مخصوصی دفت شدند که به نام مقبره الشعرا شناخته می شود. 

در عهد ایلخانانیان تا ایلکانیان و دوره آق قوینلو نیز شاعران زیادی در تبریز سکونت داشتند که در جوار خاقانی دفت شدند. 

در کتاب صاحب اولاد اطهار ، طباطبایی که در سال 1294 تالیف شده به زلزله های متعدد به ویژه زلزله سال 1193 و سال بعد آن اشاره شده که آسیب های زیادی به قبرستان وارد کرده است. 

عزیز دولت آبادی در مقاله زلزله های تبریزنوشته که با کمال تاسف هیچ اثر یا کوچکترین نشانه ای از قبور شهریاران شعر و ادب فارسی از جمله خاقانی شروانی ، اسدی طوسی ، ظهیر فاریابی ، مجیرالدین بیلقانی ، حکیم قطران تبریزی ، شاهپور بن محمد اشهری سبزواری ، خواجه همام تبریزی و غیره نمیبینید. 

شاعران مدفون شده در مقبرة الشعرا تبریز

شاعران مدفون شده در مقبره الشعرا

مقبره الشعرا تبریز یکی از نمادین ترین آثار استان آذربایجان شرقی است که محل دفت بزرگان ، شاعران و ادیبان زیادی بوده است. گفته می شود که در این مکان بیش از 400 تن از افراد نامی دفت شده  اند. 

از جمله شاعرانی مثل :  اسدی طوسی ،  قطران تبریزی ، خاقانی شروانی ، مجیر الدین بیلقانی ، ظهیر الدین فاریابی ، شاهپور نیشابوری ، شمس الدین سجاسی ، ذوالفقار شروانی ، همام تبريزی ، سلمان ساوجی ، قطب‌الدين شيرازی ، مغربی تبریزی ، مانی شیرازی ، لسانی شیرازی و شکیبی تبریزی. محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار آخرین شاعر نامی ایرانی  است که در سال ۱۳۶۷ در این مقبره به خاک سپرده شده است و می توانید قبر وی در داخل فضای اصلی آرامگاه مشاهده نمایید.

از دیگر افرادی که در این مکان دفن شده اند میتوان به  این موارد اشاره کرد : مجذوب علی شاه ، عزیز خان مکری ، هفت خواهران ، امیرعبدالغفار ،  میرزا شفیع مستوفی ، سهراب ، پیر باب  ، امام طالحه ، پیر محمد مشهور به پیر ممد ، معین الدین صفار ،  کمال الدین عبد القادر نخجوانی ، حافظ حسین زال ، عبدالرحیم خلوتی .

از  افراد معاصردفن شده در این مکان میتوان به این موارد اشاره کرد :  دکتر مهدی روشن ضمیر ، دکتر محمود پدیده ، استاد جواد آذر ،  استاد میرزا طاهر خوش‌ نویس تبریزی ، محمود ملماسی ، سید یوسف نجمی ، استاد علی حریرچی .

سبک معماری مقبرة الشعرا تبریز

سبک معماری بنای یادبود مقبره الشعرا

در دهه 50 برای بزرگداشت خاطره شاعران نامی ایران بنای  یادبودی در قبرستان سرخاب ساخته شد. در شهریور 1350 آگهی به منظور دعوت به مسابقه طراحی یادبود مقبره الشعرا از طرف انجمن آثار تاریخی ایران و اداره فرهنگ و هنر در چند روزنامه و مجله  منتشر شد و از  میان طرح های ارسالی طرح ، غلامرضا فرزانمهر انتخاب و عملیات عمرانی شروع شد. 

عملیات ساخت بنا تا چندین سال بعد ادامه داشت و در سال 1367 افتتاح شد. 

طاق های در هم تنیده مقبره بسیار زیبا و چشم نواز است و عظمت بنا هنگام ورود شما را مبهوت میکند. در ساخت این بنای یادبود از ترکیب معماری سنتی و مدر استفاده شده ست. 

ارتفاع بنا 30 متر و پوشش بیرونی آن بتنی و لایه زیرین فلزی است. 

فضای اصلی مقبره الشعرا یک اتاق بسیار بزرگ است که چندین اتاق کوچک اطرافش قرار دارد. بر دیوارهای بنا اشعار شاعرانی که در مقبره دفن شده اند و تابلوهای عکس و خطاطی به چسم می خورد. در این بنا بخش های اداری ، فروشگاه کتاب ، صنایع دستی و غیر به چشم می خورد. 

آثار موجود در مقبرة الشعرا تبریز

زمان بازدید از مقبره الشعرا تبریز

این بنا در حال مرمت و بازسازی است بنابراین قبل از حرکت از باز بودن آن اطمینان حاص کنید. 

شما میتوانید هر روزه از ساعت 8:30 – 18 از این بنا بازدید نمایید. 

جاذبه های گردشگری نزدیک به مقبره الشعرا تبریز

سرخاب قاپیسی یا دروازه سرخاب

بقعه سید حمزه متعلق به قرن 8 قمری

امام‌زاده سید حمزه با دیوارهایی مزین با نقاشی‌هایی از دوره قاجار 

در مجاورت بقعه سید حمزه چندین مزار دیگر وجود از جمله ، مزار میرزا محمد ابراهیم ظهیرالدین ، میرزا عیسی قائم مقام ، سردار کل عزیزخان مکری و شهید ثقه الاسلام .

گردآوری : بخش گردشگری بیتوته